Northern Mystery, een reis door Noord Korea

Onder deze fraaie naam heeft Shilla Travel (onderdeel van Wereldcontact) een reis samengesteld, die door dit mysterieuze land gaat. Een land, dat in de wereld bekend staat als het meest gesloten land en slechts weinig toeristen toelaat.

En degenen die wel binnenkomen kunnen slechts onder stricte begeleiding een aantal delen bezoeken. Of je nu alleen reist, met twee of met een groep, je krijgt altijd een aantal gidsen mee, want vrij reizen in dit land is ten enen male onmogelijk.
De totale reis duurt van 2 t/m 16 oktober 2010: 15 dagen waarvan 9 in Noord Korea. De andere dagen zijn reisdagen of verblijf in China. Ik heb bij deze reis ervoor gekozen om het verslag per dag te doen en daaraan ook de foto's gekoppeld. Ik wens je veel plezier bij het lezen en kijken. Mocht je vragen en/of opmerkingen hebben, dan kun je me natuurlijk een mailtje sturen.

Dag 1 (6 oktober) : Dandong – Pyongyang: van China naar Noord Korea

Met de trein rijden we van Dandong in China over de brug Noord Korea binnen en komen op het station van Sinuiji. Hier vindt de grenscontrole plaats, die enkele uren in beslag neemt. De paspoorten worden ingenomen en deze gaan samen met de losse visa, die onze reisbegeleidster Inge voor ons in Beijing heeft geregeld, met de douane mee.

We vullen formulieren in en er komt iemand langs om in de koffers te kijken. Over de camera's vraagt hij alleen of er gps op zit en meer hoeft hij niet te weten of te zien. Wel kijkt hij de tijdschriften die in de coupé liggen bladzij voor bladzij door, alsof hij zichzelf op de hoogte wil stellen van de laatste trends in het westen. Tijdschriften in de koffers en tassen blijven ongemoeid. We mogen tijdens de controle de trein niet verlaten en omdat de toiletten ook op slot zitten (je zou via de afvoer iets kunnen smokkelen) krijgen sommigen het toch nog benauwd tijdens deze uren. In de trein kijken we natuurlijk of er al mensen lopen, die ons in de gaten houden, maar er wordt nergens ingegrepen als we veelvuldig foto's maken vanuit de trein. Bij bruggen en tunnels zien we steeds een soldaat in de houding bij een groot zoeklicht: de luchtverdediging is dus paraat! En je merkt dat je in een staat bent gekomen waar het leger de dienst uitmaakt.
Het verschil met China is erg groot: minder mensen, minder gebouwen en grote steden en de eerste indruk vanuit de trein is toch, dat hier alles een stuk “armer” is.

We bestellen een lunch, die keurig om 12 uur gebracht wordt en uit zo'n vijf verschillende gerechten bestaat. Alleen de stokjes zijn wat krom, dus is het wat moeilijk eten, ook al omdat de trein schudt. Maar lekker is het wel.

Keurig op tijd arriveren we om 19.30 uur in Pyongyang. Op het station maken we kennis met onze drie Noord-Koreaanse gidsen: Rim, An en Yu. Inge, onze reisbegeleidster wil dat we in rijen van twee gaan staan met onze bagage. Ze is ervan overtuigd, dat dit een goede indruk maakt op onze gidsen en dat dit later voordeel voor ons gaat opleveren. Omdat het niet de eerste keer is, dat ze hier komt, zal ze ongetwijfeld gelijk hebben, maar op mij en de anderen komt het wat schools over. Maar toch schikken we ons en zo lopen we in een keurige rij door het station naar de bus.
In de bus vertelt Rim ons, dat we bij het hotel wel naar buiten mogen, maar niet verder dan ongeveer 100 meter. Daar staat een hek, dus je kunt dat niet missen. We komen in het Yanggakdo Hotel, dat op een eiland in de rivier de Taedong ligt. Het is een hotel met 47 verdiepingen en het zit momenteel erg vol met Koreanen, die in Pyongyang zijn voor het congres van de arbeiderspartij.

Na het inchecken krijgen we een prima diner op de bovenste verdieping, waar zich een draaiend restaurant bevindt. Het uitzicht op de stad is schitterend, want alles is mooi verlicht. We zijn overigens de enige gasten in dit immense restaurant.

Dag 2 (7 oktober): Pyongyang
Mansundae fonteinen, Mansu heuvel en geboortehuis Kim il Sung, kunstinstituut, metro, filmstudio en studiehuis

Vanuit het raam zie ik Pyongyang in een laag mist liggen. Het is een prachtig gezicht om op zo'n manier de stad te zien ontwaken. Ik ga naar buiten en loop de 100 toegestane meters. Aan het eind is inderdaad een hek en er staat ook een controle bij. Wat zou er gebeuren als ik verder loop? Ik probeer het niet, want het probleem met een groepsreis is, dat de groep er nadelen van kan ondervinden als één lid zich niet aan de regels houdt. We controleren elkaar dus. Wat is het verschil met de Noord Koreanen, die dat systeem ook hebben? Ik blijf keurig in het toegestane gebied en loop weer terug om te ontbijten.

Om 8 uur begint het programma en gaan we naar de Mansundae fonteinen, een uitgestrekt complex met waterpartijen en wat protserige beeldhouwwerken. We kunnen vrij fotograferen al roept iemand verderop, dat hij niet wil dat ik een bepaald gebouw op de foto zet. Ik vraag onze gids Rim of ik vanuit de bus mag fotograferen en hij heeft daartegen geen bezwaar.

De volgende stop is de Mansu Heuvel, waar een reusachtig beeld van de Grote Leider Kim il Sung staat. Twintig meter hoog en met zijn rechterarm uitgestrekt waakt hij over zijn land. Hoewel hij in 1994 is overleden, wordt hij nog steeds als een god vereerd en in werkelijkheid is hij nog steeds de president van het land. We lopen keurig in rijen van twee naar het standbeeld, waar Steven en Beatrijs namens de groep bloemen leggen. Daarna moet de hele groep voor het beeld buigen. Daarmee doen wij net zoals vele honderden Koreanen dagelijks doen: eer betonen aan hun leider.
Voor het fotograferen van de man wordt nog eens extra benadrukt, dat we geen onderdelen van hem mogen kieken, maar dat hij steeds in zijn geheel op de foto moet..... Het reusachtige plein voor en om het beeld wordt door vrouwen schoon gehouden, die een emmertje water en een handborstel bij zich hebben en daarmee de tegels schoon boenen. Een erebaantje!

Om het revolutionaire gevoel te behouden brengen we een bezoek aan het Victorious Fatherland Liberation Museum, dat geheel gewijd is aan de Koreaanse oorlog van 1950-1953. De Amerikaanse imperialisten drongen toen de Democratische Volksrepubliek binnen, zodat men zich moest verdedigen. Het museum staat vol met oorlogstrofeeën. Aan de hand van beelden, kaarten en oorlogsbuit wordt duidelijk dat Noord Korea uiteindelijk de oorlog glorieus heeft gewonnen. Dat ze bij die oorlog heel veel hulp nodig hadden van China komt in het verhaal niet voor. Geschiedenisles op zijn Noord Koreaans dus.
Vol vuur vertelt de gids over de verschillende veldslagen en heeft het steeds over de vijand Amerika en de marionetten van Zuid Korea. De oorlog eindigt uiteindelijk in een wapenstilstand. Beide landen zijn dus officieel nog steeds in oorlog. Later in de week gaan we naar de grens met Zuid Koprea om te zien hoe die wapenstilstand gehandhaafd wordt.

Om de oorlog niet meteen af te sluiten gaan we hierna naar een groot monument, dat ook aan deze oorlog is gewijd. Op een enorm plein staan aan weerszijden verschillende oorlogstaferelen. Dit Monument van de Glorieuze Vaderlandse Bevrijdingsoorlog kent ook een grote triomfboog.

De ochtend wordt wat vredelievender besloten met een bezoek aan het geboortehuis van Kim il Sung. In een mooi aangelegd park met zachte muziek staat een schamele woning en een werkplaats. De kleine Kim is hier in alle eenvoud opgegroeid en de Koreanen zijn daar heel erg trots op. Aan de stem van de lokale vrouwelijke gids is dat ook heel duidelijk te horen.
Een bruidspaar komt bloemen leggen voor het huisje van de Grote Leider en dat moet geluk brengen voor hen. De invloed van Kim reikt heel ver.
Vanaf deze heuvel hebben we een prachtig uitzicht over Pyongyang. Hoewel de klim in de warmte lastig is, is dit uitzicht een mooie beloning.

Als we lunchen in een lokaal restaurant krijgen we o.a. rijst met groente in een hete pan, die we met een beetje bouillon moeten mengen. Deze bibimbap is niet echt lekker, maar omdat er heel veel andere gerechten worden geserveerd, kom ik absoluut niet om van de honger. Tijdens de lunch krijgen we van Inge allemaal een cadeautje: een leuk groen boekje met Koreaanse zinnen. Nu kunnen we zelfs revolutionaire leuzen in het Koreaans roepen!

Het volgend onderdeel op het programma is het Korean Art Institute, waar zo'n 4000 kunstenaars aan verbonden zijn. We bezoeken er een paar in hun atelier. We komen zelfs bij een heel beroemde kunstenaar, al heb ik nog nooit van deze man gehoord.
Het is niet erg spectaculair: een pottenbakker, die vazen maakt; een schilder die zeer figuratieve kunst schildert, e.d. Alles is zeer traditioneel. De gids vertelt, dat hier ook alle beeldhouwwerken vandaan komen, die bij de verschillende monumenten in Pyongyang staan en daardoor begrijp ik ook, dat hier nooit vernieuwende en experimentele kunst vandaan zal komen. Alles moet onderdel zijn van de totalitaire structuur van land en regiem.

Hierna mogen we met de metro. Omdat we bij een eindstation naar binnen gaan, is het niet erg druk. De metro ligt wel diep, maar de stations waar men zo trots op is, halen het niet bij de fraaie stations van de metro in Moskou, ook al zo'n socialistisch pronkstuk. We mogen één station mee. Allemaal in één wagon, want we mogen niet teveel mengen met de Koreaanse bevolking. Overigens is het wel merkwaardig, dat de Koreaanse passagiers ons niet aankijken. Op de roltrap was dat ook al zo, al waren daar best veel mensen die dat probleem niet hadden. Er waren er reageerden als je een hand naar ze opstak.
Bij het station waar we weer uitstappen staat heel toevallig een kraampje met allemaal Engelstalige brochures over de metro. Omdat bijna iedereen iets koopt, is de verkoopster meteen van haar waren af en kan ze weer naar huis. Kraampje weer weg!!

Het Grand People's Study House is de volgende instelling waar we op bezoek gaan. Dit indrukwekkende gebouw heeft een enorme hal waarvan één muur beschilderd is met een voorstelling uit het revolutionaire leven van Kim Il Sung: hij zit pontificaal op een stoel met daarachter besneeuwde bergen. De bibliotheek bezit zo'n drie miljoen boeken. Er schijnen ook een paar Nederlandse boeken te zijn. Ter ondersteuning van het taalonderwijs heeft men ook de beschikking over cd's en vol trots laat men hier een cd horen met muziek van André Hazes!!
Studeren is gratis en in verschillende lokalen bezoeken we talenpracticums en andere colleges. En dan vraagt de gids bij een tafel of we iets bijzonders zien. Hoe goed we ook kijken, we kunnen niets ontdekken. Maar dan onthult zij tot haar grote vreugde, dat deze tafel in hoogte verstelbaar is! De Grote Leider had tijdens een bezoek aan het studiehuis ontdekt, dat niet iedere student even lang is en vond toen deze tafel uit!! Met draaiknoppen aan de zijkant kun je het blad verstellen!! Geniaal!!
Helaas mogen we alleen maar kijken hoe alles hier verloopt; een gesprekje met studenten is niet toegestaan.
Vanaf het balkon van het 100 miljoen dollar kostende gebouw hebben we een prachtig uitzicht over het Kim Il Sung Plein. Hier staan honderden mensen te oefenen voor 10 oktober, de nationale feestdag ter ere van de oprichting van de Arbeiderspartij.

Tot slot van deze dag gaan we naar de filmstudio. Dit terrein heeft een oppervlakte van 1 miljoen m². Het is er uitgestorven, want momenteel worden er geen films meer gemaakt vanwege geldgebrek. Het dorp bestaat uit een Koreaanse straat, een Japanse straat uit de jaren dertig, een Chinese straat, een Zuid Koreaanse straat en een paar westerse huizen. De informatie die wij krijgen: Kim Il Sung heeft het in 1947 opgericht en is hier 20 keer geweest. Zijn zoon Kim Jung Il is hier wel 590 keer geweest, want dat is een groot filmliefhebber die ook zelf scenario's schrijft.

Terug in het hotel koop ik kaarten en postzegels om naar het thuisfront te versturen. Hoe goed ik de postzegels ook bevochtig, ze willen niet plakken. Daar moet ik dus nog iets op verzinnen.

Bij het diner in het Chinese restaurant van het hotel krijgen we kledinginstructies voor morgen als we naar het mausoleum gaan. Bij sommigen rijst wat twijfel, maar nu is er nog iets te regelen. Morgen zou dat te laat zijn.

Dag 3 (7 oktober): Pyongyang – Nampho
Mausoleum van Kim, Moran Hill, collectieve boerderij en weeshuis

Vanmorgen begin ik de dag met een stropdas om. Tenslotte gaan we naar het mausoleum en het wordt op prijs gesteld om gepaste kleding aan te hebben.
Om 9.00 uur mogen we bij het mausoleum naar binnen. Vroeger was dit het paleis van de Grote Leider, nu ligt hij er gebalsemd opgebaard en wordt nog dagelijks bezocht door vele Koreanen. Ook wij mogen dus dit megalomane gebouw in. De camera moet worden ingeleverd, want foto's maken is uit den boze.

De procedure begint met voeten vegen op een borstel met ontsmettingsmiddel en daarna volgt er een route, die niet te begrijpen is voor de gewone westerse mens. Natuurlijk moeten we ons opstellen in rijen van twee. Via honderden meters lange gangen lopen we door het gebouw. Gelukkig zijn er roltrappen en loopbanden, want anders ben je al uitgeput voordat je bij de Grote Leider bent.
We komen in een enorme zaal met een groot standbeeld van Kim; we moeten ons in rijen van vier opstellen, naar voren lopen en buigen. In een volgende zaal staan we ook weer met z'n vieren naast elkaar tot we achter elkaar verder mogen. We moeten dan door een soort windmachine, die alle stof van je moet afblazen.
In de volgende enorme zaal krijgen we een apparaatje waarop in het Engels het vreselijke verhaal verteld wordt van het overlijden van Kim Il Sung en hoe ontredderd de natie daarna was. Met de hele groep lopen we van het ene beeld naar het andere tot het verhaal, dat met snikkende stem verteld wordt, afgelopen is. Door weer een andere zaal komen we bij ons uiteindelijke doel: het gebalsemde lichaam. Hier moeten we met z'n drieën naast elkaar: buigen aan het voeteneinde en de beide zijkanten. Als je maar blijft doorlopen!! De laatste zaal bevat alle onderscheidingen en eredoctoraten van de man en ook die lopen we nog langs. Daarna zit het erop en mogen we alle lange gangen weer terug naar de ingang. Ruim een uur verder kunnen we de camera weer ophalen.

Hoewel dit voor ons een verplicht nummer in het reisschema is en Kim voor ons natuuurlijk totaal geen betekenis heeft, is het voor de meeste Koreanen een zeer serieuze aangelegenheid. De meeste vrouwen komen met betraande ogen uit het vertrek waar de Grote Leider ligt. Ook onze begeleidster Yu had het moeilijk, hoewel dit niet haar eerste keer was.
Nadat we foto's buiten op het plein hebben genomen gaan we naar Moran Hill waar we een wandeling maken en waar verschillende oude gebouwen uit de Koreaanse geschiedenis staan. Natuurlijk staat er ook een monument; dit keer ter ere van de Sovjet-Koreaanse betrekkingen.
De wandeling eindigt bij de Koreaanse versie van de Arc de Triomph, 60 meter hoog en gewijd aan “de terugkeer van de Grote Leider Kim Il Sung, die Korea bevrijdde van het Japanse kolonialisme”.
Hierna rijden we naar het warenhuis, waar van alles te koop is. In euro's betalen alstublieft! Na afloop wordt de bus tegengehouden, want iemand uit de groep heeft Koreaanse wons als wisselgeld aangepakt en dat mag niet. Pas als die zijn teruggegeven, mogen we weg.

Na de lunch gaan we naar een collectieve boerderij en krijgen we een uitleg hoe goed deze is gaan werken na verschillende bezoeken van Kim (85x geweest). We kunnen in een huisje kijken waar een oude mevrouw ons trots haar interieur en al haar luxe laat zien. Maar van de boerderij en de producten zien we helemaal niets. De tijd wordt gelukkig wel ingevuld met het volgende: In de grote zaal op deze boerderij wordt "toevallig" driftig geoefend voor de feestdag op 10 oktober en we mogen in de zaal plaatsnemen en meegenieten van Koreaanse muziek. En dat was dan het boerderijbezoek.

We rijden door naar Nampho en bezoeken een weeshuis. Ook hier heeft Kim weer zijn positieve invloed laten gelden. Zowel vader als zoon waren gek op kinderen en de kinderen op hen, getuige een levensgroot schilderij aan de muur bij de ingang.
De kinderen zitten overal netjes aangekleed voor ons klaar en in de laatste ruimte wordt zelfs een dansje voor ons gedaan, waarbij de juf met heel nadrukkelijke gebaren voordoet wat de kinderen moeten doen. Ze gedragen zich als een soort robot met allemaal dezelfde gebaartjes. De kinderen doen het keurig gelijk, dus wel leuk om naar te kijken. Even niet nadenken dus waarom dit zo gebeurt.

Ons onderkomen voor de nacht ligt een eind buiten de bebouwde kom: het Ryonggan Spa Hotel. Dit resort is prachtig in een bos gelegen en telt tien huizen met ieder vier grote kamers. In de badkamer is een groot bad, dat je kunt vullen met water dat rechtstreeks uit de bron komt en 35º warm is. Heerlijk om in te ontspannen.
Naast het resort is een grote kolonie kraanvogels, maar het is helaas te donker om daarvan nog een goed beeld te krijgen.
Onze gids Rim heeft ons aan het begin van de avond uitgenodigd voor een barbecue. Aangezien er alleen maar een soort mossel is te krijgen, bedank ik daarvoor. Met de andere gidsen wordt het een gezellige bijeenkomst, waar de soju, een Koreaans gedistilleerd, aan bijdraagt.
Een uitgebreid diner besluit de dag.

Dag 4 (8 oktober): Nampho – Sariwon
West Sea Barrage en Songul tempel

Ik neem na het opstaan nog een lekker bad met bronwater. Het is helaas niet meer zo warm als gister, dus lang badderen is niet meer mogelijk.
Om 7 uur begint er luide muziek over het terrein te schallen en roept een stem allerlei kreten. Waarschijnlijk worden we opgeroepen om met energie aan het werk te gaan. Maar omdat ik dat toch niet begrijp ga ik maar lekker door met de vakantie. De Koreanen hebben dit blijkbaar nodig om de moed erin te houden.
Na het ontbijt met gekookte aardappelen (ligt wat zwaar op de maag) rijden we naar de West Sea Barrage. We zien een film over het ontstaan en het doet erg denken aan onze Afsluitdijk. De Koreanen zijn er met recht trots op. Deze barrage bestaat uit een 8 kilometer lange dam en een sluizencomplex, dat de grens tussen de zee en de Hwangju rivier vormt.

Hierna rijden we voor een stuk natuur naar de Kuwol, een gebergte in de buurt. Alleen weet niemand hoe we daar moeten komen. Rim komt hier voor de eerste keer en hij voelt zich erg beroerd, omdat hij ons nu niet een goed programma kan aanbieden. We stoppen ergens langs de weg, want in de verte kunnen we er dan nog wel foto's van maken.
Na deze teleurstelling rijden we door naar Sariwon voor de lunch, die we in het 8 Maart Hotel gebruiken.

's Middags rijden we naar een prachtige Songul tempel, een boeddhistische tempel waar zowaar ook nog één monnik actief is. We mogen wierook aansteken en wensen voor onszelf prevelen. Het komt vreemd over in deze communistische heilstaat waarin religie uit den boze is. Maar men spant zich blijkbaar toch in om iets van de oude cultuur te bewaren voor komende generaties. Maar helemaal duidelijk word me dat niet.
We kunnen ook van de gelegenheid gebruik maken om wat langer te wandelen, want dat hebben we vanmorgen gemist.

In Sariwon is de Folk Custom Street. Ik verwacht hier iets van de gebruiken en folklore van de Koreanen te zien, maar het is eigenlijk een historisch museum: de geschiedenis van Korea staat hier centraal. Deze wordt in fraaie mozaïeken uitgebeeld.
Het complex is vrij uitgebreid en er hoort ook een tempel bij bovenop een berg. Van daaruit is het gezicht op Sariwon en verder erg mooi.
Op de weg naar beneden krijgen we van een aantal jongens een taekwondo demonstratie en helemaal beneden vertelt Rim ons nog iets bij de vele oude voorwerpen die daar zijn opgesteld: kanonnen, een waterpeilmeter, een windmeter, enz.
In een plaatselijk kroeg mengen we ons nu echt met de plaatselijke bevolking al is de entree van een groep van 23 toeristen meer een soort overval op de locatie. De meeste Koreanen verdwijnen, maar ik zit aan een tafeltje met een Koreaan die een lokaal gebrouwd soort bier drinkt en als snack pinda's eet..
Het doel van dit bezoek is om Makguli te drinken: een uit rijst gestookt drankje, dat een beetje zuur smaakt. Ik probeer met mijn buurman te communiceren, maar dat lukt niet erg. Maar uiteindelijk merkt hij toch wel dat wij geen vreemde aliens zijn en schuift hij vriendelijk zijn schoteltje pinda's naar het midden van de tafel en nodigt ons uit mee te eten. Een vriendelijk gebaar, maar het is toch jammer dat verder contact eigenlijk niet mogelijk is.

De avond breng ik verder door met het diner en schrijven in het dagboek. Op de kamer van het 8 Maart Hotel hoor ik de geluiden van de straat. Als ik naar buiten kijk is alles donker: geen straatverlichting en geen licht op de fietsen. Slechts een enkele auto heeft verlichting. Door de geluiden krijg ik voor het eerst aandrang om naar buiten te lopen en de stad in te gaan. Maar helaas: verboden!!

Dag 5 (9 oktober): Sariwon – Haeju – Pyongyang
Rotsreliëf Kim op Suyang, Sokdamgugok en nog een collectieve boerderij

Vanmorgen trekken we de bergen in richting Haeju, De natuur is mooi en dat vond Kim Il Sung ook toen hij hier in 1972 voorbijreed. Hij stopte er en bewonderde de natuur en vanaf die tijd werd het een heilige plek. Met de hand werd op de berg Suyang rots weggehouwen en is er een reliëf gemaakt. Weg mooie natuur!! In letters van 16 meter hoog, 8 meter breed en 1 meter diep is er met de hand gebeiteld: “Lang leve Kim Il Sung”. In het reliëf daaronder is het geboortedorp van hem gebeiteld met daarnaast weer allerlei diepgaande spreuken van de Grote Leider. Op een berg iets verder weg zijn nog grotere letters gehouwen met “Lang Leve Kim Jong Il”
De natuur is weg, maar deze attractie is daarvoor in de plaats gekomen. Er stroomt een waterval over de rots; 180 meter hoog, maar doordat er nu niet veel water is, is het een smalle stroom. Overigens is vanaf dit punt wel een mooi uitzicht op de rest van de natuurlijke omgeving. Maar daar heeft de lokale gids niets over te vertellen; ze vertelt vol vuur over de dag dat Kim hier is geweest en hoe het kunstwerk in drie jaar is gemaakt.

Onderweg naar Haeju blijkt de bus olie te lekken. Daar moet dus snel iets aan gebeuren. We mogen de bus uit, mits we maar aan de kant van de weg blijven zitten en niet weglopen. Als je moet plassen, kan dat in de bosjes, maar alleen onder begeleiding!
Een noodreparatie wordt door de chauffeur snel gedaan (geen foto's a.u.b.!!) en na ruim een half uur rijden we verder naar Haeju. Hier bezoeken we het Koryo Sami Paviljoen, dat z'n 500 jaar oud is en onderdak bood aan ambtenaren en prostituees; overigens niet tegelijk!

Na de lunch in het Haeju Hotel rijden we naar de Sokdamgugok, waar 9 mooie bochten in de rivier zijn. Deze worden keurig afgebeeld op grote platen; bezoeken doen we ze niet. Wel zien we hier de oude gebouwen van de Sohyon Academie uit de 15e eeuw. De omgeving is mooi, dus we kunnen even lekker wandelen zonder verhalen over Kim. Er zijn verschillende schilders actief om deze mooie omgeving vast te leggen.

Nadat we de benen gestrekt hebben mogen we de bus weer in en rijden naar een fokkerij met 2000 geiten, 3000 varkens en 7000 konijnen. Deze gigantische modelfokkerij is natuurlijk gesticht door Kim Il Sung van wie een groot portret op de heuvel staat. Hierna lopen we door een varkensstal, waarbij de ruimtes voor de dieren behoorlijk groot zijn, dus je zou rustig van scharrelvarkens kunnen spreken. Van de mest van de dieren wordt biogas gemaakt. De installatie staat aan het eind van de stallen en levert voldoende op om de omringende dorpen van gas te voorzien.
Juist gister is er nog en internationale delegatie geweest, die zo zeer onder de indruk was van dit project, dat er meer geld beschikbaar werd gesteld om de installatie te verdubbelen, zo vertelt men trots.
Hierna volgt een lange rit naar Pyongyang, waar we weer zullen overnachten.

Dag 6 (10 oktober): Pyongyang – Kaesong
Begraafplaats oorlogshelden, Taesongan pretpark en bloemententoonstelling

Vandaag is het een nationale feestdag: De oprichting van de Arbeiderspartij. Om 6 uur schallen de luidsprekers al over de stad en zo te horen zijn het allemaal kreten, die de komende massa in goede banen moet leiden. Tenslotte is het de dag van de grote parades en demonstraties. Wij zullen ze echter niet zien, omdat we niet welkom zijn en we naar Kaesong worden “verbannen”.
Na het ontbijt pak ik de spullen in, die ik de komende twee dagen nodig heb en zet de rest van mijn bagage op de kamer van Inge, want die wordt aangehouden.
Om 8.15 vertrekken we naar het Revolutionary Martyrs Cemetary, een erebegraafplaats voor oorlogshelden, die een rol hebben gespeeld in de strijd tegen de Japanse imperialisten. Ook veteranen uit die tijd worden hier nog begraven. Ook nu moeten we bloemen leggen. Bert doet dat beneden en ik boven bij de grote Koreaanse vlag. Ook nu worden we weer geacht met z'n allen te buigen.
Van bovenaf de begraafplaats zou je een mooi uitzicht moeten hebben op de stad, maar het is erg mistig, dus we zien weinig.

De overgang naar ons volgende onderdeel is wel erg groot: een pretpark. Het Taesongan Pretpark is een oud park, dat bij ons in de jaren '50 als vooruitstrevend zou gelden. Veel apparaten zien er slecht uit. Ook al omdat wij de enige gasten zijn, bevordert dat de pret ook niet erg.
Gelukkig komen er vanaf 10 uur meer Koreanen het park in en wordt het nog een gezellige boel, al is contact niet echt mogelijk: zwaaien en lachen en “Hello” roepen bepaalt de communicatie. We gaan ook meedoen in de zweefmolen en een reuzenrad, dat een goede restauratiebeurt kan gebruiken. Alles is behoorlijk vervallen, maar de Koreanen vermaken zich er opperbest.

Na dit gezellige uitje, krijgen we iets extra's: een bezoek aan de Kimilsungia en Kimjongilia Bloemenshow. In deze show bepalen deze bloemen het totaalbeeld, want alle creaties bestaan voornamelijk uit deze twee bloemen. De taferelen hebben allemaal als thema iets uit de Koreaanse arbeidersstrijd. Het arbeidersmonument, dat niet ver van dit gebouw staat, komt in vrijwel alle taferelen terug. Het centrale thema is echter dat de Tweede Wereldoorlog 65 jaar geleden is afgelopen.

Hierna bezoeken we nog een goed gesorteerde winkel: het Paradijs warenhuis. Twee verdiepingen met hoofdzakelijk uit China en Japan geïmporteerde waren.
Vlakbij dit warenhuis loopt een grote straat, waar veel mensen langs de kant van de weg staan en een muziekkorps speelt. Eigenlijk moeten we weer de bus in, maar weerbarstig als we zijn, blijven we toch kijken. Plotseling komen er allemaal vrachtwagens langs met soldaten, die naar het publiek zwaaien. De toeschouwers zwaaien enthousiast terug. Zo zie je maar weer, dat leger en volk hier nauw met elkaar verbonden zijn, want iedereen is enthousiast.

Na een uitgebreide lunch rijden we naar Kaesong. Via een brede en vrijwel verlaten weg komen we op de 38e breedtegraad en daar is de controle strenger dan normaal. Immers, dit is de door de Sowjetunie en de VS in 1945 vastgestelde grens tussen Noord- en Zuid Korea.
Omdat we te laat zijn, vervallen er een paar onderdelen en komen we in het Korea Folk Hotel in Kaesong, een complex oude huizen uit de Ri-dynastie. In het midden loopt een stroompje en dat maakt het heel apart. We slapen op de grond, maar primitief is het niet, want de badkamer is volkomen westers. Nou ja, uit de douche komt alleen koud water en slechts druppelgewijs. Maar de vloerverwarming staat zo hoog, dat het wel een sauna lijkt. Dus dat compenseert elkaar aardig.
Om 18 uur rijden we met de bus naar het centrum (een paar honderd meter) om daar het volksfeest mee te maken. We ontdekken nog meer bussen met toeristen. Ook allemaal verbannen uit Pyongyang? We mogen 5 minuten bij dansende Koreanen kijken en even meedoen, maar dan weer de bus in!!
We rijden in colonne naar een plek op een viaduct om daar nog meer dingen te gaan zien. Wat? Dat weten we niet. Ook veel Koreanen wachten, keurig gescheiden van ons: de notabelen achter ons en de gewone mensen naast ons achter een heg en een hek.

Na drie kwartier wachten begint er een mooi vuurwerk met veel pijlen en een hoop knallen. De oh's en ah's, die ook met de bijbehorende muziek zijn geprogrammeerd maken het allemaal wat mechanisch. Maar Kaesong heeft zijn vuurwerk en dat zullen ze in Zuid Korea ook wel geweten hebben! Na afloop moeten eerst alle toeristen het terrein verlaten voordat de Koreanen zich in beweging kunnen zetten.
In ons hotel dineren we; dit keer ook aangepast aan het hotel: op de grond zittend. Vervolgens nemen we met een groep de kleine bar in beslag om het feest nog even voort te zetten. Ook Rim komt er gezellig bij en we kunnen “vrijuit” praten over wat ons en hem beweegt hier in Noord Korea.

Dag 7 (11 oktober): Kaesong – Pyongyang
Koningsgraven, gedemilitariseerde zone en ss Pueblo

Na een heerlijke, maar zeer warme nachtrust op de grond en het ontbijt vertrekken we om 8.30 uur naar de tombe van Koning Kongmin, de 31e koning uit de Koryo dynastie. Deze tombe dateert uit 1352 en hij ligt hier met zijn vrouw, vandaar dat er twee tombes naast elkaar liggen. Deze grafheuvel wordt 'bewaakt' door beelden van soldaten en ambtenaren. De tombe is binnen beschilderd door de koning zelf.
Op weg naar de tombe van Koning Wan Kon, de stichter van Koryo, zien we nog andere tombes langs de kant van de weg. Deze zijn echter niet te bezoeken. De tombe van Koning Wan Kon wel en deze wordt ook druk bezocht. Hij dateert uit 943.
In het Koryo Museum is de tombe van Koning Kongmin nagebouwd, zodat de beschilderingen binnen ook te zien zijn. Het museum maakt gebruik van gebouwen van een oude school uit 992, die na een brand door de Japanners in 1602 werd herbouwd. Het museum geeft een goede indruk van het leven in Koryo, maar de lokale gids heeft nogal haast, dus we vliegen het museum door.

We gaan de bus weer in en rijden naar de DMZ (De-miltarised Zone; gedemilitariseerde zone), die zo'n 4 km breed is: 2 km op Noord Koreaans grondgebied en 2 km in Zuid Korea. We beginnen met een uitleg hoe het allemaal ontstaan is en hoe het gebied eruit ziet. Dan moeten we één voor één door een poort om vervolgens weer in de bus te stappen. Dat is om te tellen hoeveel mensen naar binnengaan en men kan controleren dat er niemand achter blijft. (Op de terugweg is er niet geteld, dus hoe men dat controleert is het raadsel van Noord Korea.)
We gaan met drie groepen tegelijk de DMZ in en krijgen een uitleg van een meneer in een indrukwekkend uniform. We komen in een gebouw waar in 1953 de onderhandeling hebben plaats gevonden om de oorlog te beëindigen, die in 1950 tussen noord en zuid was ontstaan. Een fototentoonstelling laat zien hoe dat destijds is gegaan.
Met de bus rijden we verder, gaan een apart gebouw binnen en staan dan plotseling voor de grens. We zien de kleine gebouwen die precies op de grens staan en bewaakt worden door Noord Koreaanse soldaten. Aan de kant van Zuid Korea zien we helemaal geen actie.
In het gebouwtje waar de ondertekening van het staakt het vuren heeft plaatsgevonden kun je ook even over Zuid Koreaanse grond lopen. Als de militairen vinden dat we er te lang zijn geweest, worden we met enige aandrang de deur uitgeloodst.
Vervolgens gaan we naar een uitkijkpunt op een gebouw, zodat we naar Zuid Korea kunnen kijken. Daar beweegt helemaal niets en dat is toch wel een beetje teleurstellend. Ook zijn de Noord Koreaanse militairen verdwenen, die tot ons vertrek daar de wacht hielden. Het lijkt zo wel of het alleen door Noord Korea geënsceneerd is als een toeristische attractie. Maar ik weet, dat de spanning aan deze grens dagelijkse kost is. Bij het binnengaan van de DMZ hebben we hoge militairen uit verschillende Afrikaanse landen gezien, die ook dit punt hebben bezocht, dus het is zeker een zeer serieuze aangelegenheid.
De lunch krijgen we ook in de DMZ; een traditionele lunch met verschillende gerechten in allerlei bakjes.

Daarna rijden we weer richting Pyongyang.
Onderweg stoppen we bij een wegrestaurant boven de weg. Dit is echter totaal verlaten, maar bij de parkeerplaats is een koffiestalletje en een souvenirkraampje. Aan de overkant van de weg is er helemaal niets. Op de heenweg naar Kaesong was dit echter precies andersom en stonden daar de toeristenbussen. Blijkbaar wordt dus centraal precies doorgegeven wanneer en uit welke richting de toeristenbussen komen. Noord Koreanen stoppen hier immers niet.
Ook maken we nog een tussenstop bij een afgrijselijk monument, dat de hereniging van de beide Korea's moet symboliseren. Dit monument is 60 meter hoog en toont twee vrouwen met de kaart van Korea in hun midden.

Terug in Pyongyang gaan we naar de SS Pueblo, het spionageschip dat in 1968 op Amerika is veroverd. De vrouwelijke gids vertelt ons op zeer overtuigende wijze, hoe fout de Verenigde Staten destijds waren door de Noord Koreaanse territoriale wateren binnen te varen. Heel nadrukkelijk wordt op de kogelgaten gewezen. Alsof het gisteren gebeurd is!! Een film bevestigt het hele verhaal en toont ook de internationale ophef die er toen over is geweest.

Na een opfrisbeurt in het hotel rijden we naar de Duck's barbecue. En wat eten we daar? Eend! Lekker als je daarvan houdt; ik dus niet. Maar barbecuen op z'n Koreaans is wel gezellig.
Na het diner komt onze cameraman op de proppen, die de hele reis met ons mee is gegaan om een film van onze activiteiten te maken. Hij laat ons wat delen zien die hij heeft gefilmd. Misschien ook om ons lekker te maken de DVD te kopen, want de prijs is inmiddels al € 50 geworden (we waren ooit met € 30 begonnen). Maar ja, als aandenken aan deze bijzondere reis, schaft iedereen hem toch wel aan. (Als ik thuis de film bekijk blijkt het gewoon een standaardfilm van de reis te zijn met veel propaganda en af en toe wat plaatjes van onze groep er tussenin geplakt).
Met een aantal mensen drink en klets ik nog wat na in de bar van het fraaie Yanggakdo Hotel en eindigt er weer een dag in dit gesloten land.

Dag 8 (12 oktober): Pyongyang - Myohyang
Pohyon tempel, cadeautjespaleizen van de heren Kim, Children's Palace en Arirang Games

Vandaag is het voor eerst een sombere dag, want het heeft vannacht geregend. Tot nu toe hebben we steeds mooi weer en een temperatuur rond de 20 graden. We vertrekken om 8 uur en zijn om 10.30 in de Pohyon Tempel, een mooi boeddhistisch complex waar we echter met grote snelheid doorheen moeten. Het dateert uit 1042 en een bijzonder onderdeel is een gebouw met 80.000 boeddhistische geschriften, die tot het werelderfgoed behoren. Voor ons gaan speciaal de deuren daarvoor open.

Een volgend belangrijk onderdeel vandaag is het bezoek aan de International Friendship Exhibition, oftewel de cadeautjespaleizen van de heren Kim. We beginnen in het gebouw waar Kim Jong Il al zijn cadeautjes bewaart: 50 grote zalen met in totaal 60.000 cadeautjes uit 169 landen. De rondtoer begint met een buiging voor zijn standbeeld. Gelukkig hoeven we niet bij ieder geschenk stil te staan, maar gaan we vrij snel een paar zalen door.
Het gebouw van Kim sr. is groter: 150 zalen voor ongeveer 225.000 cadeautjes!! Uit 191 landen. Jaja, alles wordt zeer statistisch bijgehouden. Steven mag de 3 ton zware bronzen deur van het gebouw openen. Daarna: slofjes om de schoenen, camera inleveren en kijken maar. Nederland komt er goed vanaf: alleen een programmablaadje en een Delfts blauw bord, geschonken door de toenmalige Communistische Partij Nederland. Dat is heel wat beter dan een 300-delig protserig ameublement van een Japanse slaapkamerfabrikant.
Lopend door de lange gangen, vraagt de lokale gids van alles en nog wat over Nederland, dus is het eigenlijk wel een gezellige rondleiding. Ook was ze geïnteresseerd naar welke landen ik meer gereisd heb en of ik eerder zoiets als deze musea in andere landen had gezien. Ik moest haar toegeven dat Noord Korea hierin echt uniek is!! Aan het eind van de rondleiding komen we in een speciale zaal waar een wassen beeld van Kim sr. staat. Daar moeten we weer buigen; een enge toestand.
Vanaf de 6e verdieping hebben we een mooi uitzicht op de natuur er omheen. De beide gebouwen zijn in de bergen gebouwd en hebben daardoor weinig of geen ramen. Van die natuur maken we echter niet veel mee, want na een kop koffie gaan we weer snel verder.

De lunch wordt onderweg gebruikt en we rijden weer terug naar Pyongyang voor een bezoek aan het Children’s Palace, waar allerlei unieke talenten opgeleid worden in muziek, dans, schilderen en grafische kunsten. We gaan snel van de ene zaal naar de andere, want er is niet veel tijd; om 17.00 uur begint een voorstelling. In de grote zaal presenteren de kinderen een doorlopend programma met alles wat ze hier leren. Het komt allemaal wat onnatuurlijk over, omdat de glimlach er bij iedereen strak staat en alle gebaartjes erg gemaakt zijn.
Na afloop wachten de Koreanen in de zaal tot alle toeristen deze hebben verlaten. We gaan de bus weer in en rijden naar het May Day Stadion, waar we de Arirang Mass Games bezoeken.

Hierna is het diner: we krijgen een pan bouillon per persoon en daarin brouwen we onze eigen maaltijd met vlees, groente en kruiden. Zodra je de smaak goed vindt, kun je gaan eten. Erg lekker en leuk om te doen.
We nemen hier ook officieel afscheid van onze drie gidsen die ons de hele reis begeleid hebben, want morgenochtend gaan we vertrekken. Als dank zingen ze alle drie een liedje in de bus op weg naar het hotel.
Omdat het de laatste avond is drinken we met een grote groep en de drie gidsen nog gezellig wat in de bar. Ik zing ook maar een keer: “Aan de Amsterdamse grachten” zodat de gidsen ook nog muzikaal iets terugkrijgen. Althans, of het mooi was weet ik niet, maar men klapte beleefd.....

Dag 9 (13 oktober): Pyongyang – Dandong

Vandaag is de laatste dag in Noord Korea. We mogen zowaar uitslapen, want we vertrekken pas om 9.15 uur. Dat betekent, dat ik na het ontbijt nog een rondje om het hotel kan lopen. Niet dat er erg veel te beleven valt, want we zitten op een eiland, maar een ochtendwandeling in de Pyongyangse ochtendmist is ook wel aardig.
Het personeel van het hotel wordt met bussen aangereden. Sommigen kijken van me weg, anderen durven wat te lachen en weer anderen zeggen keurig “Hallo” terug. Het geeft nog steeds een vreemd gevoel dat je niet echt contact kunt maken in dit land.
Bij het station stellen we ons nog voor één keer op in rijen van twee. Gewoon voor de lol, omdat men dat hier zo waardeert. We nemen afscheid van de drie gidsen, wat soms met tranen van hen gepaard gaat.
Om 10.10 uur vertrekt de trein precies op schema en rijden we weer door de uitgestrekte velden met mais en rijst. Er is weinig te beleven, dus brengen we de tijd door met kletsen, slapen, spellen en eten.
Om 15.30 uur zijn we bij de grens in Sinuiju. De grensformaliteiten nemen zo’n 2 uur in beslag en bestaat - naast de paspoortcontrole - ook uit een controle op foto’s. Bij mij laat ik de foto’s zien van de Arirang Games van de vorige avond en al snel roept hij OK. Steven moet tot zijn verbazing een foto wissen van een ossenwagen. Hij had deze uit de trein genomen en dat mocht niet. Een andere foto met drie ossenwagens mocht dan weer gewoon blijven. De controle is een wassen neus. Je moet er ook niet aan denken, dat ze werkelijk alle foto’s stuk voor stuk gaan controleren. Ik heb er de afgelopen dagen zo’n 1600 genomen, dus dat zou nogal wat tijd in beslag nemen. Reken dat maar uit voor een groep van zo’n 20 mensen. Koffers worden verder niet gecontroleerd.
Na de controle rijden we weer over de brug China in. Einde van een reis door Noord Korea.